Author: team-dhimsa-viz

కథ అంటే ప్రధాన పాత్ర దృష్టి కోణం లో కొనసాగి దాని ఆలోచనల ప్రకారం ముందుకు సాగినపుడే సంబంధిత కథకు వాస్తవి కత వస్తుంది అని బలంగా నమ్మే ప్రసిద్ధ తెలుగు కథకుడు బేతి శ్రీరాములు. కథల కర్మాగారంగా యువత చేత తలవబడే అనబడే శ్రీరాములు వారి అనుభవాల ఆలోచనల నుండి 1989 ప్రాంతంలో అక్షయ్‌ హరించబడి కథ ‘‘అడవిలో వెన్నెల’’.

ఆయన జన్మస్థానం కరీంనగర్‌ ప్రాం తపు జగిత్యాల,ఆపక్కనేగల అడవుల జిల్లా అయిన ‘ఆదిలాబాదు’తో అక్కడి గోండుల జీవన పరిస్థి తులతో ఆయనకు గల అవినాభావ సంబం ధాలు, అంతకు మించి ఆయన నిర్వహించిన, పాల్గొన్న అనేక ప్రజా ఉద్యమాలు మొదలైనవి. ఆయనలో అల్లుకుపోయి ఉన్న సామాజిక స్పృహ సృజనాత్మ కతలు,కలిసి అడవిబిడ్డల జీవితాలను సంస్కృతి సంప్రదాయాలను అనేక కథల రూపం లో ఆవిష్క రించారు. ఉద్యమాల నాయకుడిగానే కాక సాంఘిక సంక్షేమశాఖలో ఉద్యోగిస్తూనే.. విశాల సాహితి అకాడమీ సంస్థను స్థాపించి పలు పుస్తకాలు ప్రచు రణ చేశారు. అనేక సాహి త్య కార్యక్రమాలు కూడా ఏర్పాటు చేశారు. అనం త రకాలంలో తెలంగాణ రాష్ట్ర తొలిబీస్సీ కమిషన్‌ చైర్మన్‌గా విధులు నిర్వహించారు. ఆయన కలం నుంచి జాలువారిన ‘అడవిలోవెన్నెల’ కథలోని విశేషాలేమిటో విశ్లేషించు కుందాం!
ఆదిలాబాద్‌ అడవితల్లి సందిట్లో అమాయక జీవనం గడుపుతున్న గోండుల జీవన విధానం,సంస్కృతి,వారు అణచివేతకు గురవుతున్న తీరు, కళ్ల ముందు కదలాడేటట్టు తనదైన సుదీర్ఘ శైలిలో రచయిత ఆవిష్కరించారు.కథ మొత్తం ఇస్రు అతని కొడుకు ఏసు,కూతురు మోతిల కేంద్రంగా నడుస్తుంది. అతి నిరుపేద అయిన ఇస్రు భార్య జ్వరం బారినపడి,అదే సమయంలో వచ్చిన నెలసరి కారణంగా వారి కులాచారం ప్రకారం ఊరి బయ ట ఉండే మైలపాకలో మూడు రోజులుఉండే క్రమంలో చలి గాలులు భరించలేక అక్కడే చనిపో తుంది.తల్లిలేని ఇద్దరు బిడ్డలను తనే పెంచు తూ ఉన్న కొద్ది జొన్న చేను పంట పండిరచుకుం టూ అయిన అప్పులు చెల్లించుకుంటు, తనశక్తికి మించిన శారీరక శ్రమ చేస్తుంటాడు ఇస్రు. యుక్తవయసుకు చేరిన కొడుకు బిడ్డల భవిష్యత్తు కోసం తనసుఖాన్ని వదులు కొని కష్టపడుతూఉంటాడు అతను. ఆరుగాలం కష్టపడుతూ వచ్చిన ఆదాయంతో షావుకారుల అప్పులకుగాను పండిరచిన పంట ధాన్యం, కొలవడం దానితో కూడా అప్పు తీరక పోతే అడవికి వెదురు బొంగులు నరికే కూలికి పోవడం, అక్కడి గోండుల నిత్యకృత్యం.అదే ఆన వాయితీ అయింది ఇస్రుకు అబ్బింది. ఇది చాలదు అన్నట్టు అడవిలో కలపనరికి అవసరాలకు ఉపయోగించుకుంటున్నారనే నెపంతో అటవీ అధికారులు పోలీసుల సాయంతో చేసే దాడులతో కూడా అక్కడి గోండ్లుగోస పడుతుంటారు. అవి వారికితరతరాలుగావస్తున్న తిప్పలు. బాధల నుండి బయటపడే మార్గం లేక అధికారులు షావుకార్లకు ఎదురు చెప్పలేక,నానా అగచాట్లు పడుతూ పేదరి కాన్ని కూడా భరిస్తూ.. తమ ఆచార సాంప్ర దాయా లు,కట్టుబాట్లు,ఎట్టిపరిస్థితుల్లోనూ తప్ప కుండా కాలానికి ఎదురీదుతుంటారు. అక్కడి గిరిజ నులు,అచ్చంగా అదే జీవితం మన కథాకర్త ఇస్రుది కూడా….!!
పేదరికానికి తోడు కాలికి తగిలిన దెబ్బ కు సంబంధించిన అనారోగ్యంతో మరింత ఇబ్బం దులు పడుతున్న ఇస్రు వేదనను రచయిత ఇందులో తనదైన కోణంలో ఆవిష్కరించారు.వాస్తవం ఎలా ఉందో చెప్పడంతో పాటు,ఎలా ఉంటే బాగుం టుందో అని చెప్పడం కూడా సోషలిస్టు వాస్తవి కత అన్నది రచయిత ప్రగాఢ విశ్వాసం. అందుకే అడవిలో వెన్నెల వృధాకాదు అది అడవి బిడ్డలకు ఉపయోగపడుతుంది అక్కడ ఉద్యమ మార్గంలో చైతన్యం వెల్లివిరిసి గోండు బిడ్డలకు ధైర్యంవచ్చి, వారు అందరిలా హాయిగా స్వేచ్ఛాగ జీవనం గడిపే రోజులు వస్తాయనే ఆశయం, ఆశతో కథ ముగించే నేపథ్యంలో భాగంగా తుపాకీ ఉద్యమ సంఘాన్ని వారికి పరిచయం చేసి కథ ముగిస్తూ… ఆలోచనాత్మక ముగింపును అందిస్తారు. కథలో రచయిత స్వీయ శైలి అయిన సుదీర్ఘత కనిపించిన, ఎక్కడ విసుగు రాకుండా గోండుల జీవనంలోని ఆచారవ్యవహారాలు అడుగడుగునా ఆసక్తిని కలిగిస్తూ పాఠకులను చేయిపట్టుకుని నడిపిస్తాయి. రచయితకు అడవిబిడ్డల సంస్కృతి,అలవాట్లపై అపారమైన గౌర వం,సమర్థింపు ధోరణి కనిపిస్తాయి. ఒకానొక సంద ర్భంలో వనవాసుల అలవాట్లుఅయిన లైంగిక స్వేచ్ఛ తదితరాలు,ఆధునిక దేశపు నాగరికుల అల వాట్లతో సరిపోల్చి చెప్పడం ఆశ్చర్యానికి లోనైన అది అసత్యంకాదు అనిపిస్తుంది.గిరిజనులకు సహజ సిద్ధంగా అలవాటైన చేపలవేట,వాటి రుచిపట్ల గల ఆపేక్ష గురించి ఇస్రుపాత్రద్వారా రచయిత అత్య ద్భుతంగా ఆవిష్కరిస్తారు, ఒకపక్క కాలిదెబ్బ పెడు తున్న భరించలేనిబాధను పడుతూనే చేపల వేటకు వెళ్లి తన లక్ష్యాన్ని అందుకోవడంతో ఇస్రుకుగల చేపలవేట ఇష్టత తెలుస్తుంది, ఎన్నో బాధలు భరిం చి ఇల్లు చేరిన తనకు ఇంటి వాతావరణం ఆందో ళన కలిగిస్తుంది. అడవిలో గిరిజనుల జీవాలు మేత మేసినందుకు,వారు ఇంటి అవసరాలకు అడవి నుంచి కర్రలు,కట్టెలు, తెచ్చుకున్నందుకు, వేర్వేరు కారణాలకు గాను ప్రతి కుటుంబం ఫారెస్ట్‌ వాళ్లకు ఏటా 50రూపాయలు చెల్లించాలి, డబ్బులు లేక పోతే అడవికి వెదురు బొంగు నరకడానికి వెళ్లాలి. ఆకూలీ డబ్బులతో వారి బాకీలు తీర్చుకుంటారు. అలా చేయడం ఆలస్యమైతే ఫారెస్టు అధికారులు ఇలా ఇళ్ళ మీద పడి దౌర్జన్యాలు చేయడం, బెదిరిం చడం,కొట్టడం,ఇంట్లో వస్తువుల కు నష్టం కలిగిం చడం విప్పసారా,కోళ్లు, కనిపించినవి కనిపించినట్టు ఎత్తుకుపోవడం, గోండు గూడేల్లో నిత్యం జరిగే తంతులే !! ఇస్రు ఇంట్లో ఆరోజు అదే జరిగింది, అది గతం నుంచి అలవాటైనతను, వారిని బ్రతి మాలి నచ్చజెప్పి అక్కడినుంచి పంపేస్తాడు.కానీ యువకుడైన కొడుకు ఏసుకు ఇదేమీ అర్థం కాదు, అంతకు ముందు ఫారెస్ట్‌ వాళ్ళుతనను కొట్టిన దెబ్బల బాధబరిస్తు తండ్రి నుంచి సరైన సమాధా నం రాక మౌనంగా రోదిస్తాడు. ఆదిలాబాద్‌ ప్రాం తంలోని మహారాష్ట్ర సరిహద్దు గ్రామాల్లో గోండుల ఆచారాలన్నీ కాస్త విభిన్నంగానే అగుపిస్తాయి. దగ్గరి లోని అహిరి మహారాజును వారి కష్టనష్టాలను కాపాడే పెద్దదిక్కుగా ఆరాధిస్తారు. ముఖ్యంగా దసరా పండుగకు గూడేల నుండి ఇంటికి ఒకరు చొప్పున మహారాజు వద్దకు విధిగా వెళ్లాలి. ఆడ వాళ్లు తప్పకుండా వెళ్లి అక్కడ నాట్యాలు చేయాలి. పేరుకు తమ కష్టనష్టాల గురించి మహారాజుకు చెప్పుకోవడం కోసం వెళ్లడమే కానీ వెళ్ళే ప్రతి ఒక్కరు ఏదోఒక వస్తువు,జంతువు,కానుకగా తీసుకు వెళ్లాలి. అక్కడ ఉండే రెండు రోజులకు సరిపడా తిండి కూడ ఎవరికి వారే తీసుకుపోవాలి. అయినా అక్కడి దసరా ఉత్సవాలకు పోవడానికి అందరూ ఇష్టపడతారు. కారణం వెళ్లకపోతే మనిషిని పది రూపాయల చొప్పున దండుగ పటేలుకు కట్టాల్సి ఉంటుంది. అలాగే ఆరోజు అక్కడ దొరికే లైంగిక స్వేచ్ఛకోసం గూడేలలోని యువత వెళ్లడానికి ఆరాట పడతారు. ఇస్రుకు ఈదసరా ఖర్చు ఒకటి గుర్తుకు వస్తుంది. తన కొడుకు ఏసు,పక్క గ్రామంలోని ధనికుడైన బాబురావు కూతురు లకింబాయి, ఒకరి కొకరు ఇష్టపడతారు.సాంప్రదాయబద్ధంగా పెళ్లి చేయాలంటే కన్యాశుల్కం తదితర ఖర్చులతో అబ్బా యి తండ్రికి అధికఖర్చు అవుతుంది.అమ్మాయి తన ఇష్ట ప్రకారం ఇంట్లోకి వస్తే కాస్త ఖర్చు తగ్గుతుంది. ఇలాంటి కొత్త జంటలు ఏకం కావడానికి దసరా పండుగ,పంటకోతపండుగ,లాంటివి వారికి అను కూలంగా ఉంటాయి. అందుకే ఖర్చుకు భయపడ్డ ఇస్రు కొడుకు పెళ్లి ముందుగా చేయడానికి ఇష్టం చూపడు. ఎదిగిన తన కూతుర్ని తీసుకుని దసరా పండుగకు వెళ్లడానికి సిద్ధపడతాడు. అక్కడ కూతు రు మోతికి కావాల్సిన పూసల దండలు, పొడిపిం చాల్సిన పచ్చబొట్ల ఖర్చులకు డబ్బులు జమ చేసు కుంటాడు.ఏసు దసరాకు వెళ్ళలేకపోయినా.. తండ్రి లేనివేళ తన లకింబాయిని జొన్న చేనుకు రప్పించు కుని పండగలో పొందే ఆనందం ఇద్దరూ పొందు తారు. ఫారెస్ట్‌వారి దౌర్జన్యాలు జరిగిన ప్రతి రోజు రాత్రి గూడెం వాళ్ళు అంతా ఒక చోటచేరి మహారా జుకు ప్రజలకు మధ్యవర్తిగా ఉండే కుర్దుపటేలుకు తమ గోడువిన్నవించుకోవడం తను అంతా పరిష్కరి స్తానని సర్ది చెప్పడం ఎప్పుడూ పరిపాటే ! ఇలా ఉండగా దసరా ముగిసి పంట కోతల పండుగ వచ్చింది.రాత్రిగూడెం ప్రజలంతా పూజారి సమ క్షంలో పండుగలో పాల్గొంటారు. ముందే పథకం వేసుకున్న లకింబాయి జాకెట్‌ విడిచి ఆరాత్రి యేసు తో కలిసి ఆటపాటల్లో పాల్గొంటుంది, వారి ఆచా రం ప్రకారం అలాచేసి ఆఅబ్బాయి ఇంటికి వెళితే దాన్ని ఇష్టపూర్వకంగా ‘‘ఇల్లుజొచ్చు’’డుగా భావించి ఆఇద్దరికీ పెళ్లి చేస్తారు,పెళ్లి అయిన తరువాత ఛాతి మీద వేరే ఆచ్ఛాదన లేకుండా ఉండటం గోండు స్త్రీలకు ఆచారం. చాలా కొద్ది ఖర్చులతో ఏసు,లకింబాయి ఒక ఇంటివారు అవుతారు. కుల పెద్దలకు ఇచ్చిన బాపతులో భాగంగా ఇస్రు విప్ప సారా తాగి ఆనందం తెచ్చుకునే ప్రయత్నం చేస్తు న్నాడు కానీ కళ్ళముందు కనిపిస్తున్న అప్పులు,ఆడ బిడ్డపెళ్లి,బాధ్యతపట్టని కొడుకు, గురించి ఆలోచి స్తాడు ఆందోళనగ ఆనందానికి దూరమై… కొన్నాళ్లు గడిచాక అనుకున్నట్టే అప్పు పెట్టిన షావు కారు రాజారావు తన మందబలంతో ఇస్రు గుడి సెలమీద పడి దౌర్జన్యం చేసి పండిన జొన్నపంట మొత్తం ఎత్తుకు పోతాడు. కథ అచేతనంగా ముగిసి పోయింది అనుకుంటుండగానే ఊహించని మలుపుతో రచయిత సరికొత్త ముగింపును కలిపి స్తాడు. తుపాకీ దళంను కథలో ప్రవేశపెట్టడమే కాక,ప్రజల్లో చైతన్యం తీసుకురావడానికి అడవులను వేదికలుగ చేసుకుని కార్యకలాపాలు సాగిస్తున్న వారి బాధలు,కష్టాలు,తదితరాలు కూడా సవివరంగా చూపిస్తారు. చివరకు ఒకరాత్రి గూడెం చేరిన దళం కు గోండ్లు భోజనాలు పెట్టడం, తమ మధ్యవర్తి కుర్దు పటేల్‌ ద్వారా తమ గోడు వెళ్లబోసుకోవడం, దానికి వారి సహకారపు హామీ లభించడం, భవి ష్యత్తు మీద ఆశలు పెరగడం, ముఖ్యంగా ఏసు కు కమాండర్‌ తుపాకీ చూపించి ‘‘మనలను చంప వచ్చు మనుషులను కూడా దీనితో చంపవచ్చు’’ అని చెప్పిన మాటల ద్వారా అతని ఆలోచనల్లో మార్పు రావడం. ‘‘అడవి కాచిన వెన్నెల ఆకాశాన్ని కప్పేసిన వృక్షాల్ని చీల్చుకొని అడవినంతా పరుచు కుంటుంది, ఆ వెన్నెల్లో గూడెంలోని గుడిసెలన్ని తడుస్తాయి’’ అన్న వాక్యాలతో కథ ముగించడం, ఇవన్నీ రచయితలోని కట్టుబాట్లకు అర్థం చెబు తాయి, ఒక ప్రాంతపు గిరిజన ఆచారాలను ‘‘అక్షర నిక్షిప్తం’’ చేయడంతోపాటు, సంఘ చైతన్యాన్ని పురికొల్పడం వంటి ప్రయత్నాల ద్వారా రచయిత సఫలీకృతుడయ్యారు.
(వచ్చేమాసం మీకోసం వాడ్రేవు వీరలక్ష్మీదేవి కథ ‘‘కొండ ఫలం’’) – డాక్టర్‌ అమ్మిన శ్రీనివాసరాజు, ఫోను: 77298 83223

‘‘దేవభక్తుని నందీశ్వరుడు’’ తదితరులతో కలిసి చర్లలో క్రీడా,సాంస్కృతిక, సేవా,కార్యక్రమాల్లో ఆయన చేసిన కృషి నేటి తరం స్ఫూర్తిగా తీసుకోవాల్సి ఉంది. ఆయన స్వరాజ్య, సంఘ సేవ కృషికిగాను 1982 సంవత్సరంలో నాటి మన ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ హైదరాబాదులో సమరయోధులకు ఇచ్చే తామ్రపత్రం అందించారు. 1983 అక్టోబర్‌ 2న ‘‘మహాత్మా గాంధీ శతజయంతి సేవాసదన్‌’’ వారు మహాత్ముని జ్ఞాపికతో సత్కరించారు ‘‘ఏజెన్సీ లయన్‌’’ అనే బిరుదును ప్రదానం చేశారు. కడదాకా గాంధేయవాదంతో, ఖద్దరు వస్త్రధా రణతో, సేవ భావమే జీవనంగా బ్రతికిన ‘‘చింతలచెరువు వెంకటాద్రి’’ తన 96వ ఏట 15 జూలై 1986 న తన అభిమాన పుత్రుడు, సంఘసేవ వారసుడు, సి.వి.కె.రావు ఇంట చర్లలోని రైసుపేటలో తనువు చాలించి, మన్య ప్రాంతానికి ‘‘స్వరాజ్య పోరాట సింగమైనిలిచారు’’.

గిరిజన ప్రజలకు నెలవైన గోదావరి పరివాహక ప్రాంతం భద్రాచలం ఏజెన్సీలో ఒకసాధారణ గ్రామం చర్ల. మన దేశంలో ఒకేపేరుతో అనేక గ్రామాలు ఉన్నాయి కానీ ‘‘చర్ల’’ అనే రెండు అక్షరాల పేరుతో మరెక్కడ ఒక్కగ్రామం లేకపోవడం ఒక విశేషం!! అలా ఎన్నో విశేషాలకు సాక్షి భూతమైన చర్ల ప్రాంతంలో తొలిసారిగా స్వరాజ్య ఉద్యమస్ఫూర్తిని అందించడానికి గిరిజనగ్రామాలలో కాలి నడకన,సైకిళ్లు,ఎడ్లబండ్ల, సాయంతోతిరిగి స్వరాజ్య స్ఫూర్తిని ఉద్యమ చైతన్యం నింపిన నాటి ఏజన్సీ‘‘స్వరాజ్య సింహం చింతలచెరువు వెంకటాద్రి’’.
గుంటూరు జిల్లా వినుకొండ తాలూకా మృత్యుంజయ పురంలో ‘‘చింతలచెరువు వెంకట్రామయ్య – లక్ష్మమ్మ’’ దంపతులకు 5వ సంతానంగా 1889 నవంబరు20న వెంకటాద్రి జన్మించారు. పన్నెండేళ్ళ వయసులోనే తండ్రిని కోల్పోయిన ఆయన ఆలనాపాలనా అన్న గార్ల మీదేపడిరది, బ్రతుకుతెరువు కోసం మిత్రుల సహాయ సలహాలతో వీరి పెదనాన్న వెంకటప్పయ్య గారు భద్రాచలం డివిజన్లోని వెంకటాపురంలో 1896సంవత్సరం పట్వారి ఉద్యోగంలో చేరారు, దానితో మిగతా కుటుంబ సభ్యులంతా వెంకటాపురం చేరుకొని ఆనాటి సాధారణ ఉద్యోగాలైన పట్వారి పనులు చేస్తూ కొందరు, మరికొందరు వ్యవసాయం చేస్తూ జీవనం సాగించారు. పట్వారి ఉద్యోగం చేసేవారు వ్యవసాయం చేయడం ఆ రోజుల్లో నిషేధం.
వెంకటాపురం సమీపంలోని ఆలుబాకలో ఉండి వ్యవసాయం చేసుకుంటున్న వెంకటాద్రిగారు, సోదరుని వద్ద సాధారణ విద్యాభ్యాసం పూర్తి చేసుకొని స్వయంకృషితో తెలుగుతోపాటు ఇంగ్లీష్‌, హిందీ భాషలు నేర్చుకొని చక్కని సాహిత్య పరిజ్ఞానం కూడా పెంచుకున్నారు. అన్నగారి సాయంతో 1908 సంవత్సరం లో కొత్తగా ఏర్పడ్డ ‘‘పడిగాపురం’’(వాజేడు సమీపంలో ప్రస్తుతం అంత రించిన గ్రామం) సర్కిల్లో ‘‘పట్వారి’’ కొలువులో చేరారు.
గుంటూరుకు చెందిన మహాలక్ష్మమ్మని పెళ్లి చేసుకున్నారు వెంకటాద్రి,ఆమె అక్క గారు ఏలూరులోని ప్రముఖ ప్రచురణ సంస్థ వెంకట్రామా అండ్‌ కంపెనీ యజమాని ‘‘ఈదర వెంకట్రావు’’ గారి భార్య, దరిమిలా వెంకటాద్రిగారి తోడల్లుడు ద్వారా సాహితీవేత్తలతో పరిచయం. సాహిత్యంపై మక్కువ పెరిగాయి. దాని ద్వారా అందిన సామాజిక స్పృహ ఆయనను జాతీయోద్యమం వైపు నడిపించింది. 1908 సంవత్సరంలో భద్రాచలం డివిజన్‌ మద్రాసు రాజధాని పరిధిలో ఉండేది. బాహ్య ప్రపంచంతో సంబంధాలు లేకుండా అక్షర పరిజ్ఞానం లేక పూర్తి స్తబ్ధతతో ఉన్న ఈగిరిజన ప్రాం తంలో వెంకటాద్రి వారిని చైతన్య పరచడం కోసం ఎన్నో కార్యక్రమాలు చేశారు. ఉదర పోషణ కోసం ఉద్యోగం చేస్తున్న ఆయన ఆలోచనంతా సమాజ శ్రేయస్సు కోసమే ఉండేది.
ఆ రోజుల్లో వెలువడుతున్న ఒకేఒక తెలుగు దిన పత్రిక ‘‘ఆంధ్రపత్రిక’’దానిని ఈ ప్రాంతంలో పోస్టు ద్వారా తెప్పించుకున్న ఏకైక వ్యక్తి వెంకటాద్రి, నాటి స్వరాజ్య ఉద్యమ వార్తలు నాయకుల ప్రసంగాలు, ప్రకటనలు, చదివి తాను స్ఫూర్తి పొందడం కాక గాంధీజీ పట్ల ఆయన సిద్ధాంతాలకు ఆకర్షితులై ఉద్యమంపట్ల మక్కువ పెంచుకున్నారు. గ్రామగ్రామాన తిరిగి గిరిజనులకు నాటి దేశ పరిస్థితులు,బ్రిటిష్‌ వారి అరాచకాలు వివరించేవారు. కాలక్రమేణా ఆయనకు ఉద్యోగం కన్నా సమాజ సేవే ముఖ్య మని దేశ స్వరాజ్యమే ప్రధానం అనే భావన కలిగింది, ఈయన చర్యలు ఎప్పటికప్పుడు గమని స్తుండే పైఅధికారులు అతని పై తీవ్ర ఒత్తిడి తెచ్చేవారు. 1921 డిసెంబరులో అహ్మదాబాదులో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌ ‘‘పన్నుల నిరాకరణ ఉద్యమా నికి’’ పిలుపునివ్వడంతో వెంకటాద్రి తన గ్రామ కర్నికానికి రాజీనామా చేసి పూర్తి స్థాయి ఉద్యమంలో ప్రవేశించారు. నాటి ప్రముఖ స్వరాజ్య ఉద్యమ నాయకులతో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు నడుపుతూ తన ‘‘ఉద్యమ స్నేహరాజ్యం’’ విస్తరించుకున్నారు. ఆయనలోని స్వరాజ్య కాంక్ష పట్టుదల మాట తీరు తదితర లక్షణాలు తెలిసిన దేశభక్త కొండా వెంకటప్ప య్య గారి పిలుపు మేరకు అష్టకష్టాలు పడి కాలినడకన ఇల్లందు చేరి అక్కడ నుంచి రైల్లో గుంటూరు వెళ్లి వెంకటప్పయ్య గారి నాయక త్వంలో ‘‘సహాయ నిరాకరణోద్యమంలో’’ పాల్గొన్నారు. అక్కడ టంగుటూరి ప్రకాశం, కళావెంకట్రావు,భోగరాజు పట్టాభి సీతారా మయ్య, కొండా వెంకటప్పయ్య, దుగ్గిరాల గోపాలకృష్ణయ్య, వంటి పెద్దలతో పరిచయాలు ఏర్పడ్డాయి. అనంతర కాలంలో వారితో కలిసి వెంకటాద్రి అనేక ఉద్యమాల్లో పాల్గొన్నారు. పది నెలల పాటు అక్కడే స్వరాజ్య ఉద్యమంలో గడిపి తిరిగి వెంకటాపురంచేరి తాను గుంటూరులో పొందిన ఉద్యమస్ఫూర్తితో గిరిజన గ్రామాలు తిరుగుతూ జాతీయోద్యమ అవసరాన్ని తనదైన వాక్చాతుర్యంతో ప్రచారం చేశారు.వెంకటాపురం నుంచి వి.ఆర్‌.పురం (వరరామచంద్రపురం) వరకు వెంకటాద్రి గారికి స్వరాజ్య ఉద్యమ అనుచరగణం ఉండేది. ఆ రోజుల్లో గోదావరి రేవు ప్రాంతం ‘‘దుమ్ముగూడెం’’ పెద్ద వ్యాపార కేంద్రంగా ఉండేది. స్వరాజ్య ఉద్యమకారులకు అదే కేంద్రంనిలయం. ఆప్రాంతానికి చెందిన ప్రముఖ రచయిత రంగూన్‌ రౌడీ నాటకకర్త ‘‘సోమరాజు రామానుజరావు’’ భద్రాచలంకు చెందిన కురిచేటి శ్రీరామ్మూర్తి,ఆర్‌.కొత్తగూడెం చెందిన భూపతిరాజు బుచ్చి వెంకటపతిరాజు, మొదలైన వారంతా ఆయన ఉద్యమంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించే వారు. ఈ క్రమంలో వెంకటాద్రి గారి కుటుంబాలకు అనివార్య కారణాలతో చర్లకు చెందిన భూస్వామి ‘‘ముత్యాల వెంకట స్వామి’’ స్నేహం లభించింది. ఆయన సలహా మేరకు చర్లకు చేరి వ్యవసాయ భూములు ఏర్పాటు చేసుకుని వ్యవసాయం ద్వారా జీవనం సాగించేవారు, దీనితో వెంకటాద్రి గారి స్వరాజ్య పోరాట కేంద్రం చర్లకు మారింది. ఆయన కార్య దీక్షను తెలుసుకున్న విప్లవం వీరుడు’’అల్లూరి సీతారామరాజు’’తన అజ్ఞాత పర్యటనలో భాగంగా ఒకరాత్రి చర్లకు వచ్చి తన పోరాటానికి సహకరించమని వెంకటాద్రి గారిని కోరారు, కానీతాను మొదటి నుంచి గాంధేయవాదానికి అహింస సిద్ధాంతానికి కట్టుబడి ఉన్నట్టు చెప్పి రామరాజు అభ్యర్థులను సున్నితంగా తిరస్కరించారు.1926 సంవత్సరములో మన్యం ప్రాంతపు పోలవరం గ్రామంలో ‘‘పునులూరు కోదండరామయ్య’’ నేతృత్వంలో ‘‘స్వరాజ్య ఆశ్రమం’’నెలకొల్పారు 1929 మే 9న గాంధీజీ ఆ ఆశ్రమాన్ని సందర్శించినప్పుడు వెంకటాద్రి తన అనుచరగణంతో పోలవరం వెళ్లి మహాత్ముని తొలిసారి దర్శనభాగ్యం చేసుకుని ఆయన ఆశీస్సులు అందుకున్నారు.
ఆ స్ఫూర్తితో ఆశ్రమం చేపట్టే ప్రతి ఉద్యమ కార్యక్రమాల్లో ఆయన పాత్ర ప్రముఖంగా ఉండేది. 1929 డిసెంబర్‌లో లాహోర్లో జరిగిన జాతీయ కాంగ్రెస్‌ మహాసభలకు ఎన్నో వ్యయప్రయాసలకోర్చి వెళ్ళిన వెంకటాద్రి అక్కడి నాయకుల ప్రసంగాలతో తనలో అచంచలమైన ఆత్మవిశ్వాసం పెంచుకున్నారు.1930 సంవత్సరంలో గాంధీజీ ఉప్పుసత్యాగ్రహంకు పిలుపునిచ్చి దండి యాత్ర ప్రారంభించారు. సముద్ర తీర ప్రాంతాల ఉద్యమకర్తలు తమ ప్రాంతాల్లో ఉద్యమానికి మద్దతుగా ‘‘ఉప్పుతయారీలు’’ మొదలుపెట్టారు సముద్రానికి దూరంగా మన్యం ప్రాంతంలో ఉన్న వెంకటాద్రి గారికి ఏం చేయాలో అర్థంకాక చివరికి చౌడు మట్టి నుంచి ఉప్పు తీయవచ్చని ఆలోచనతో పాత చర్లలోని చెరువు దగ్గర ఆయన ఉప్పు సత్యాగ్రహ దీక్షకు శ్రీకారం చుట్టారు. బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వానికి ఈ ఉద్యమం పెను సవాలుగా నిలిచింది. సమాచారం తెలుసుకున్న పోలీసులు వెంకటాద్రి గారి దీక్షను భగ్నం చేసి లాఠీలతో కొట్టి చిత్రహింసలకు గురి చేసి భద్రాచలం తీసుకువెళ్లి అక్కడి నుంచి రాజమండ్రి కేంద్ర కారాగారానికి పంపించారు. అక్కడ ఆరు నెలలు జైలు శిక్ష అనుభవించి వచ్చారు. అనంతరం 1932లో జరిగిన శాసనోల్లంఘన ఉద్యమంలో కూడా పాల్గొని ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు.రాజాజీ మంత్రివర్గములో మద్రాసు రాష్ట్ర రెవెన్యూ మంత్రిగా ఉన్న టంగుటూరి ప్రకాశం 1938 సంవత్సరంలో ‘‘జమిందారి రిపోర్ట్‌’’ తయారు చేయడానికి చర్ల వచ్చినప్పుడు ఆయన లోని కర్తవ్య దీక్షను వెంకటాద్రి ప్రత్యక్షంగా గమనించి ప్రభావితం చెందారు.
1939 సంవత్సరంలో త్రిపురలో జరిగిన అఖిల భారత కాంగ్రెస్‌ సమావేశాలకు వెంకటాద్రి హాజరయ్యారు. సుభాష్‌ చంద్రబోస్‌ను ప్రత్యక్షంగా అక్కడే దర్శించుకున్నారు. అక్కడి నుంచి తిరిగి వచ్చాక రాష్ట్ర కాంగ్రెస్‌ కమిటీకి, తూర్పుగోదావరి జిల్లా కమిటీ, సభ్యులుగా ఎన్నికయ్యారు.
1942 వ సంవత్సరంలో జరిగిన క్విట్‌ ఇండియా ఉద్యమంలో పాల్గొన్న ఆయన మన్యం ప్రాంతానికి నాయకత్వం వహించి తన సహచరులతో కలిసి అనేక చోట్ల జాతీయ పతాకాన్ని ఎగురవేసి స్వరాజ్యఉద్యమ శిక్షణా శిబిరాలు నిర్వహించారు.
స్వాతంత్రానంతరం ఎలాంటి రాజకీయ పదవులు ఆశించకుండా నిస్వార్ధంగా గాంధీజీ సిద్ధాంతాలకు కట్టుబడి తాను నమ్మిన పార్టీలోనే కొనసాగి తన కార్య క్షేత్రమైన చర్ల అభివృద్ధికి తన సొంత ఆస్తులు సైతం అందించిన త్యాగశీలి, 1951 ఫిబ్రవరి 14న చర్లలో ప్రాథమిక సహకార సంఘం, స్థాపించడం శాఖ గ్రంథాలయానికి సొంత స్థలం ఇల్లు వితరణ చేయడంతో పాటు అనేక సేవా కార్యక్రమాలు చేసిన త్యాగమూర్తి వెంకటాద్రి,
తన సహచరులు ‘‘దేవభక్తుని నందీశ్వరుడు’’ తదితరులతో కలిసి చర్లలో క్రీడా,సాంస్కృతిక, సేవా,కార్యక్రమాల్లో ఆయన చేసిన కృషి నేటి తరం స్ఫూర్తిగా తీసుకోవాల్సి ఉంది.
ఆయన స్వరాజ్య, సంఘ సేవ కృషికిగాను 1982 సంవత్సరంలో నాటి మన ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ హైదరాబాదులో సమరయోధులకు ఇచ్చే తామ్రపత్రం అందించారు. 1983 అక్టోబర్‌ 2న ‘‘మహాత్మా గాంధీ శతజయంతి సేవాసదన్‌’’ వారు మహాత్ముని జ్ఞాపికతో సత్కరించారు ‘‘ఏజెన్సీ లయన్‌’’ అనే బిరుదును ప్రదానం చేశారు. కడదాకా గాంధేయవాదంతో, ఖద్దరు వస్త్రధా రణతో, సేవ భావమే జీవనంగా బ్రతికిన ‘‘చింతలచెరువు వెంకటాద్రి’’ తన 96వ ఏట 15 జూలై 1986 న తన అభిమాన పుత్రుడు, సంఘసేవ వారసుడు, సి.వి.కె.రావు ఇంట చర్లలోని రైసుపేటలో తనువు చాలించి, మన్య ప్రాంతానికి ‘‘స్వరాజ్య పోరాట సింగమైనిలిచారు’’.- డా.అమ్మిన శ్రీనివాసరాజు