ఇటుకల బట్టీల్లో వెట్టి చాకరి

ఇటుకల బట్టీల్లో కూలీల పరిస్థితి దయనీయంగా ఉంది. శ్రమకు తగ్గ ఫలితం లభించకపోగా, కనీస సౌకర్యాలు కూడా యజమానులు కల్పించడం లేదు. బట్టీల వద్దనే చిన్న చిన్న గుడిసెలు ఏర్పాటు చేసుకొని కుటుంబాలతో జీవనం సాగిస్తున్నారు. పగల నకా, రాత్రనకా ఇటుకలు తయారు చేయిస్తున్న యజమా నులు కోట్ల రూపాయలు గడిస్తున్నారు. ఇటుక బట్టీల నిర్వ హణకు మైనింగ్‌, కార్మికశాఖల నుంచి అనుమతులు తీసుకో వలసి ఉన్నా ఆ నిబంధనలేవీ అమలు కావడం లేదు. అధికా రులు చూసీ చూడనట్లు వ్యవహరిస్తుండ టం అనుమానాలకు తావిస్తోంది. కార్మికశాఖ నిబంధనల మేరకు దినసరి కూలీలకు సమాన పనికి సమాన వేతనం చెల్లించాలి. అయితే అధికారుల నిర్లక్ష్యం మూలంగా నిరుపేదలైన కూలీలకు శ్రమకు తగ్గ ఫలితం అందడం లేదు.

ఇటుకల బట్టీల యజమానులు సిండికేటుగా మారి అందినకాడికి దండుకుంటున్నారు. ఒక్కో ట్రాక్టర్‌ ట్రిప్పును రూ.15 వేల నుంచి 20వేల వరకు విక్రయిస్తున్నారు. ఇటుకల తయారీకి అవసరమైన మట్టిని చెరువుల్లో నుంచి అక్రమంగా తరలిస్తూ తక్కువ పెట్టుబడులతో అధిక లాభాలు ఆర్జిస్తు న్నారు.అక్రమంగా చెరువుల మట్టి,నీరు వినియోగిస్తు ఇటుకలను మాత్రం అధిక ధరలకు అమ్ముతున్నారు. ట్రాక్టర్‌ యజమానులను మచ్చిక చేసుకొని వారికి కమీషన్లు ముట్టజెప్పుతున్నారు. బట్టీల్లో పనిచేసే కూలీలకు మాత్రం అరకొరగా వేతనాలు చెల్లిస్తున్నారు. వెయ్యి ఇటుకలకు రూ.900చెల్లిస్తున్నారు. ఇద్దరు మనుషులు ఒక రోజులో వెయ్యి ఇటుకలు మాత్రమే చేయగలుగుతారు. రోజు వారీ అడ్డా కూలీకి మగవారికి రూ.800,ఆడ వారికి రూ.600లు ఉంది. ఇటుక బట్టీల్లో పని చేసే కూలీలు శ్రమ దోపిడీకి గురవుతున్నారు.
కనీస సౌకర్యాలు కరువు
ఇటుకల బట్టీల్లో మారుమూల ప్రాంతాలకు చెందిన కూలీలు పని చేస్తుంటారు. ఇతర రాష్ట్రాలు,జిల్లాల నుంచి వచ్చి ఇక్కడి ఇటుకల బట్టీల్లో కూలీలుగా చేరుతున్నారు. అలా వచ్చిన వారు ఇటుకల బట్టీల వద్దనే తాత్కాలిక గుడిసెలు వేసుకొని నివాసం ఉంటున్నారు. అక్కడ వారికి కనీస ఏర్పాట్లు యాజమాన్యాలు చేయడం లేదు. ఇటుకల బట్టీలు ఊళ్లకు దూరంగా వాగులు,చెరువుల సమీపంలో ఉండగా అక్కడే కుటుంబాలతో కలిసి జీవనం సాగిస్తున్నారు.అనారోగ్యం తలె త్తితో వైద్య సదుపాయం కూడా అందు బాటులో లేదు. అత్య వసర సమయాల్లో ఆర్‌ఎంపీలను పిలిపిస్తూ చికిత్స చేయిస్తు న్నారు. తాగునీటి సౌకర్యం లేకపోవడంతో వాగులు, చెరువుల నీటిపైనే ఆధారపడాల్సి వస్తోంది. కూరగాయలు, రేషన్‌ సామగ్రి కోసం కిలోమీటర్ల మేర నడవాల్సిన పరిస్థి తులు ఉన్నాయి. తేళ్లు, విష సర్పాల మధ్య జీవనం గడపాల్సి వస్తోంది.
చిన్నారుల పరిస్థితి దయనీయం
ఇటుకల బట్టీల్లో పనిచేస్తున్న కూలీల పిల్లల పరిస్థితి దయనీయంగా ఉంది. పాఠశాలలు అందుబాటులో లేక వారు చదువుకొనే అవకా శాలు లేవు. దీంతో తల్లిదండ్రులతోపాటే ఇటుకల బట్టీల్లో తిరుగుతున్నారు. ఏడెనిమిది సంవత్సరాల పైబడి వయస్సు పిల్లలు తల్లిదండ్రులతోపాటు కూలీలుగా పని చేస్తున్నారు. ఇక్కడ బాలకార్మిక చట్టం అమలు కావడం లేదు. పిల్లలు అనారోగ్యానికి గురైనా ఆర్‌ఎంపీలతో చికిత్స చేయించాల్సిన పరిస్థితులు ఉన్నాయి. తీవ్ర ఆనారోగ్యానికి గురైన ఓమూడేళ్ల చిన్నారి ఇటుకల బట్టీలోనే మృతి చెందడం విషాదాన్ని నింపింది. అలా తమ ప్రాణాలను ఫణంగా పెడుతున్న కూలీలు చాలీచాలని వేతనాలు,అరకొర వసతుల నడుమ ఇటుకల బట్టీల్లో పనిచేస్తూ దుర్భర జీవనం గడుపుతున్నారు.
నిబంధనలకు విరుద్ధంగా ఇటుక బట్టీలు
మహా విశాఖపట్నం వంటి మహానగరాల్లో భవన నిర్మాణాలు జోరుగా సాగుతుండడంతో చుట్టుపక్కల పల్లెల్లో ఇటుక బట్టీలు పుట్టగొడుగుల్లా వెలుస్తున్నాయి. చాలా వరకు అనుమతులు లేకుండానే కొనసాగుతూ ప్రభుత్వ ఆదాయానికి గండి కొడుతున్నాయి. హుజూరాబాద్‌ మండలంలోని దాదాపుగా 50కి పైగానే ఇటుక బట్టీలు ఉన్నాయి. విశాఖ ఉమ్మడి జిల్లాలోని పద్మనాభం, భీమిలి, ఆనందపురం, అనకాపల్లి, పాయకరావుపేట, రావికమతం,బుచ్చియ్యపేట తదితర గ్రామాల్లో ఆంధ్రప్రదేశ్‌,తెలంగాణకు చెందిన వ్యాపా రులు వ్యవసాయ భూమిని లీజుకు తీసుకొని ఈ వ్యాపారం కొనసాగిస్తున్నారు. ఇటుకలను తయారీ చేయడానికి ఛత్తీస్‌గఢ్‌,ఒడిశా నుంచి కార్మికులను తీసుకువస్తుంటారు.
అనుమతులు లేకుండానే ఏర్పాట్లు
ఇటుక బట్టీల ఏర్పాటుకు ఆయా గ్రామ పంచాయతీలతో పాటు రెవెన్యూ శాఖ, కాలుష్య నియంత్రణ మండలి నుంచి అను మతులు తప్పకుండా తీసుకోవాలి, కానీ కొందరు వ్యాపారులు మాత్రం నిబంధనలు పాటించడం లేదు. అంతేకాకుండా నిబంధ నలకు విరుద్ధంగా ప్రభుత్వ భూముల్లోనూ బట్టీలు నిర్వహిస్తున్నారు. వ్యవసాయ భూముల్లో ఇటుక బట్టీలు ఏర్పాటు చేయా లంటే నాలా సుంకం చెల్లించాలి. కానీ రైతు లకు డబ్బు ఎర చూపి నాలా సుంకం చెల్లించ కుండానే వ్యాపారం చేస్తున్నారు. వాల్టా చట్టా న్ని ఉల్లంఘించి చెరువులు, కుంటల నుంచి మట్టిని తరలిస్తూ ఇటుకల తయారీకి వినియో గిస్తున్నారు.
ప్రధాన రహదారుల వెంట బట్టీలు
పద్మనాభం,అనకాపల్లి,భీమిలి,ఆనందపురం మండలంలో రహదారుల పక్కనే ఇటుక బట్టీలు ఏర్పాటు చేయడం వల్ల వాహన దారులు తీవ్ర ఇబ్బందులు పడుతున్నారు. గాలికి బూడిద కొట్టుకువచ్చి కండ్లల్లో పడడం, ఇటుకు బట్టీల నుంచి వెలువడుతున్న పొగతో రోడ్డు కనిపించక ప్రమాదాలు జరుగుతున్నా యని ఆందోళన చెందుతున్నారు.
బట్టీల్లో బాల్యం
ఇటుక బట్టీల్లో బాల్యం బుగ్గి అవుతుండగా ఆ చిట్టిచేతులు చక్కని రాతకు, చదువుకు దూర మవుతున్నాయి.చేతిలో బలపం పట్టి చదుకోవాల్సిన చిన్నారులు ఇటుకలు మోస్తూ బట్టీల్లోనే మగ్గిపోతున్నారు. చాలిచాలనీ జీతాలు చెల్లించి కార్మికుల శ్రమను యాజమానులు దోచుకోవడంతో పాటు చిన్నారులను శ్రమ జీవులుగా మార్చి వేస్తు న్నారు. ఇటీవల ప్రభుత్వం విద్యాశాఖ సిబ్బందితో చేపట్టిన సర్వేలో ఎక్కువ మంది బడికి వెళ్లకుండా బట్టీల్లోనే పనులు చేస్తూ కనిపించడంతో వారిని దగ్గరలోని పాఠశాలల్లో చేర్పించేందుకు విద్యాశాఖ అధికారులు చర్యలు చేపట్టారు. ఆపరేషన్‌ స్మైల్‌ కార్యక్రమంలో కూడా చాలా వరకు బట్టీల్లో పని చేస్తున్న చిన్నారులను గుర్తించారు. ఇదిలా ఉంటే ఇటుక బట్టీల నిర్వాహకులు నిబంధనలకు నీళ్లొదిలి ప్రభుత్వ ఆదాయానికి గండికొడుతున్నారు. ఊరికి దూరంగా ఉండ డంతో పాటు రహదారులకు దూరంగా ఉండి వాహనదారులకు ఆ బట్టీల వల్ల ఎలాంటి ఇబ్బందులు కలుగకుండా చూడాల్సింది పోయి రోడ్డు పక్కనే బట్టీలను నిర్వహిస్తూ ప్రజలకు, వాహనదారులకు ఇబ్బందులు కలుగజే స్తున్నారు. మరోపక్క బట్టీల్లో పనిచేసే కార్మి కులకు కల్పించాల్సిన వసతుల కల్పనలో నిర్లక్ష్యం వహించడమే కాదు.ఎటువంటి రక్షణ చర్యలు చేపట్టడం లేదు. అయినా కార్మికశాఖ అధికారులు పట్టించుకోవడం లేదనే విమర్శలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి. ఛత్తీస్‌గఢ్‌,ఒడిశా నుంచి కార్మికులను తీసుకు వస్తుంటారు. ఇందులో బాల కార్మికులే ఎక్కు వగా ఉండడం గమ నార్హం. ప్రతి ఇటుక బట్టీ వ్యాపారి వద్ద సుమారు నలుగురు నుంచి ఐదు గురు వరకు బాల కార్మికులు పని చేస్తుంటారు.
ముందుస్తు ఒప్పందాలతో వెట్టిచాకిరి
జిల్లాలో వందల సంఖ్యలో ఇటుక బట్టీలు ఉన్నాయి. ఇందులో పని చేయడానికి బట్టీల యజమానులు ఒరిస్సా,చత్తీస్‌ఘడ్‌, మహారాష్ట్ర, బీహార్‌, జార్ఖండ్‌ తదితర రాష్ట్రాల నుంచి వలస కూలీలు కుటుంబాలతో సహ వచ్చి ఇటుక బట్టీల్లో పని చేస్తుంటారు. ఇటుక బట్టీల యాజమాన్యం ఆయా రాష్ట్రాలకు వెళ్లి కూలీలకు అడ్వాన్స్‌ చెల్లించి పనికి తీసు కోచ్చుకుంటారు. ఇదే అదునుతో విద్యాహక్కు, కార్మిక, వాల్టా చట్టాలను తుంగలో తొక్కుతూ ఇష్టారాజ్యంగా వ్యవహరిస్తున్నారని తెలు స్తోంది. రోజుకు 8 గంటలు పని చేయాలనే నిబంధన ఉన్నా రాత్రింబవళ్లు పని చేయించు కుంటున్నారు. ఒప్పందం ప్రకారం కార్మికులకు వాయిదాల ప్రకారం జీతాలు చెల్లిస్తున్నారు. ఈ వాయిదాల్లో వారు ఎలాంటి అనారోగ్యా నికి గురైనా, ప్రాణాలుపోయినా యజమానులు పట్టించుకోవడం లేదు. ప్రమాదాలు జరిగితే నష్టపరిహారం సైతం అందించకపోగా వారికి ఇచ్చిన అడ్వాన్స్‌లోనే కోతపెడుతున్నారు. బీమా సౌకర్యం కల్పించడం లేదు. ఊరు కాని ఊరు కావడం, బట్టీలు దాటి బయటకు వెళ్లే దారి కనిపించకపోవడంతో తమపై దౌర్జ న్యాలు, వేధింపులు జరుగుతున్నా ఎవరికి చెప్పుకోలేని దుర్భర పరిస్థితుల్లో జీవనం కొనసాగిస్తున్నారు. గతంలో కామారెడ్డి నియోజకవర్గ పరిధిలో ఓ కార్మికునికి సైతం ఇదే తరహాలో బట్టి నిర్వాహకులు వేధిం పులకు గురిచేయడంతో ప్రాణాపాయస్థితికి చేరుకున్నాడు. ఎల్లారెడ్డి, బాన్సువాడ, జుక్కల్‌ లాంటి ప్రాంతాల్లోనూ ఇదే తరహాలో విద్యాహక్కు చట్టంకు తూట్లు పొడుస్తూ చిన్నా రులతో పని చేయించుకోవడమే కాకుండా నిబంధనలను ఎక్కడా కూడా పట్టించుకోవడం లేదని తెలుస్తోంది.
అనారోగ్యం బారిన
ఇటుక బట్టీలు జనావాసాలకు సమీపంగా వెలుస్తుండడంతో ఇటుకలను కాల్చినప్పుడు వచ్చేపొగ వల్ల కార్మికులతో పాటు, వాటి సమీప గ్రామ ప్రజలు అనారోగ్యానికి గురవు తున్నారు. ఇటుకల నుంచి వచ్చే పొగను పీల్చ డం వల్ల చాలా మంది అస్తమా, ఉబ్బసం వంటి రోగాల బారిన పడుతున్నారని తెలు స్తోంది. వైద్య శిబిరాలు ఏర్పాటు చేసి వారికి ఆరోగ్య పరీక్షలు ప్రతీనెల చేయించాల్సి ఉండగా అది ఎక్కడా కానరావడం లేదు. ప్రజలకు ఇబ్బందికర పరిస్థితులు ఏర్పడేలా చేస్తున్నా అధికారులు పట్టించుకోవడం లేదని ఆరోపణలు ఉన్నాయి. జనావాసాలకు దగ్గర గా ఇటుక బట్టీలు వెలుస్తున్నా అనుమతి లేకుండా నడుస్తున్న కార్మికశాఖ,స్థానిక రెవె న్యూ అధికారులు ఎలాంటి చర్యలు తీసు కోక పోవడం పలు అనుమానాలకు తావిస్తోంది.
తూతూ మంత్రంగా తనిఖీలు
బడీడు పిల్లలు బడుల్లో చదువుకోవాలనే ఉద్దేశ్యంతో 6-14 సంవత్సరాల వరకు ప్రభుత్వం నిర్బంధ విద్యను అమలుచేస్తుంటే వాటిని అమలు పరుచడంలో అధికారులు మాత్రం విఫలమవుతున్నారు.కార్మిక, చైల్డ్‌ ప్రొటెక్షన్‌ అధికారులు బట్టీల్లో నిబంధనలకు విరుద్ధంగా పనులు చేస్తున్న పిల్లలను గుర్తించేందుకు పలు సందర్భాల్లో తనిఖీలు చేపడుతున్నా అవి తూతూ మంత్రంగానే ఉంటున్నాయనే విమర్శలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి. ప్రతీ ఏటా ఆపరేషన్‌ స్మైల్‌ పేరుతో చిన్నారు లను గుర్తించడం సంబంధిత ఇటుక బట్టీల నిర్వాహకులకు చిన్నపాటి జరిమానాలు విధించి ఆ తర్వాత అటువైపు కన్నెత్తి చూడకపోవడం, కఠిన చర్యలు చేపట్టక పోవడంతోనే బట్టి నిర్వాహకులు ఇష్టారీతిన వ్యవహరిస్తున్నారని పేర్కొంటున్నారు. ఇటీవల విద్యాశాఖ అధికారులు చేపట్టిన బడి బయట పిల్లల సర్వేలో జిల్లాలోనే బట్టీల వద్దనే చిన్నారులు పాఠశాలలకు వెళ్లకుండా తమ తల్లిదండ్రులతో కలిసి పనులు చేయడం గుర్తించారంటే ఏ స్థాయిలో ఇతర విభాగాల పనితీరు ఉందో అర్థం చేసుకోవచ్చు.
బట్టీ కార్మికులకు భద్రత కరవు
బతుకు భారమై పొట్ట చేత పట్టుకొని ఒడిషా నుండి తెలంగాణకు తరలి వస్తున్న కార్మికుల దైనందిన జీవితం దుర్భరంగా ఉంది. ఒడిషా కార్మికులపై ఇటుక బట్టీ యజమానుల ఆగడాలు రోజురోజుకు పెరుగుతున్నాయి. ఒక్కో ఇటుక బట్టీల్లో దాదాపు 11వేల మంది ఒడిషా వలస కార్మికులు పనిచేస్తున్నారు. అక్కడ వీరికి కనీస వసతులు లేవు. పలువురు పనిభారం ఎక్కువై అనారోగ్యం బారిన పడుతున్నారు. కూలీ చేయలేని పరిస్థితిలో ఉన్న వారిని కొట్టి మరీ పని చేయిస్తుండటం విషాదం. ఈ నేపథ్యంలోనే కొన్ని రోజుల క్రితం జిల్లాలోని పెద్దపల్లిలో కూలీ గర్భవతి నూర్జాజాహ్రాను బట్టీలోని గుమస్తా కొట్టిన దెబ్బలకు మరణించడంతో మరోసారి ఒడిషా కార్మికుల దుర్భర జీవితం తెరపైకి వచ్చింది. 2014లో చొప్పదండి పట్టణ శివారులోని ఇటుక బట్టీలో ముగ్గురు యువతులపై యజమాని లైంగిక దాడులకు పాల్పడ్డ సంఘటన రాష్టవ్య్రాప్తంగా సంచలనం సృష్టించింది. ఆ సంఘటన మరవకముందే మరో దారుణం పెద్దపల్లిలో జరగటం ఒడిషా కార్మికుల జీవన పోరాటం ఎంతటి దుర్భ రంగా ఉందో అర్థం అవుతుంది. ఒడిషా సర్దార్లు ఎక్కువ కమీషన్లకు కక్కుర్తిపడి కార్మికులను నమ్మించి బట్టీల యజమానులకు తక్కువ కూలీతో అప్పగిస్తున్నారు. తెలం గాణలో పనిచేసే వారికి రోజు కూలీ 2వం దల రూపాయలకు పైగా ఉంటుంది. కానీ ఇక్కడికి వచ్చిన ఒడిషా కూలీలు మాత్రం శ్రమదోపిడీకి గురౌతున్నారు. రోజంతా పనిచేస్తే కనీసం 30రూపాయలైనా ఇవ్వడం లేదు. యజమానులు ఇరుకు గదుల్లో కార్మికు లను బంధించడం, వేతనం ఇవ్వకపోవడం, చిన్న పిల్లలతో పనులు చేయించడం, లైంగిక దాడులులాంటివి దారుణ అకృత్యాలు జరిగినా చర్యలు తీసుకున్న పాపాన పోలేదు. మరోప్రక్క కూలీల పనికి అంతుపొంతన లేదు. కార్మిక చట్టం ప్రకారం రోజుకు 8గంటల పని చేయాలన్న నిబంధనలు ఇక్కడ అసలే ఉండవు. ప్రధానంగా భవన నిర్మాణరంగం, కంపెనీలు, ప్రయివేట్‌ ఏజెన్సీలు, నాపరాతి గనుల్లో నేటికీ వెట్టి కొనసాగుతోంది. వారిని ప్రభుత్వం ఆదుకున్న దాఖలాలు శూన్యం. ఉద్యోగ భద్రత కరువు, వేధింపులు తప్పడం లేదు. చివరకు తమ సమస్యలు చెప్పుకు నేందుకు సంఘాలనూ ఏర్పాటు చేసుకునే పరిస్థితి లేకుండా కొన్ని కంపెనీలు నిరంకుశ విధానాలు అవలంభిస్తున్నాయి. సమస్యల కోసమే కాదు.. సంఘాల కోసమూ సమ్మెలు చేయాల్సిన దుస్థితిని పాలకులు కల్పిస్తున్నారు. సంఘాలు పెడితే పనిలో నుంచి తొలగించే పరిస్థితిని ప్రభుత్వాలే కల్పిస్తున్నాయి.
అందులో ప్రధానమైంది అసంఘటిత రంగం. ఈ కార్మికుల జీవితాలకు భద్రత కరువైంది. దుర్భరస్థితిలో కార్మికుల జీవితాలు కొనసాగు తున్నాయి. అసంఘటిత కార్మికులకు రంగారెడ్డి జిల్లా నిలయంగా మారింది. తాండూరు ప్రాంతం నాపరాతి గనులు పాలిషింగ్‌ యూనిట్లు సుద్ధగనులకు నిలయమైతే, తూర్పు రంగారెడ్డి జిల్లా, మహబూబ్‌నగర్‌, నల్గొండ, మెదక్‌ జిల్లాల నుంచి వచ్చే వసల కార్మికులకు నిలయం.భవననిర్మాణరంగం,ఆటో,ఇటుకల బట్టీలు, క్రషర్లు, కంపనీల్లో రోజువారి కూలీ పనులు చేసుకుని జీవనం సాగిస్తున్న కార్మికుల సంఖ్య లెక్కేలేదు. ఫలితంగా ఈ ప్రాంతానికి ఇతర ప్రాంతాల నుంచి వేలాది మంది కార్మి కులు వలసొచ్చి జీవనం గడుపుతున్నారు. మరో పక్క సిమెంట్‌ ఫ్యాక్టరీలు, స్పిన్నింగ్‌ మిల్లులు వంటివి ఉన్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో అసంఘటిత కార్మికులు వేల సంఖ్యలో ఉన్నారు. కానీ వీరి జీవితాలకు భద్రత కరువైంది. ప్రభుత్వం ఏవిధమైన చర్యలు చేపట్టడం లేదు. ప్రభుత్వ చట్టాలు అమలుకు నోచుకోవడం లేదు. నాపరాతి గనుల్లో ఉపాధి పొందుతూ జీవితాలను గడుపుతున్న కార్మికుల స్థితిగతులు తెలుసుకునే అధికారులు, ప్రభుత్వా ధినేతలు కరువయ్యారు. కనీసం నివసించేం దుకు కావాల్సిన వసతులు కల్పించడంలో యజమానులు పట్టించుకోరు. ప్రాణాలకు ప్రమాదకరమైన స్థితి ఉన్నచోటే కార్మికులు జీవిస్తున్నారు. గుడారాలే నివాస కేంద్రాలు. లోతైన గనుల్లో నాపరాతి తవ్వకాలను చేపడు తున్నారు. అనేక సందర్భాలలో కార్మికులు ప్రమాదాలకు గురై ప్రాణాలు గాలిలో కలిసిన సందర్భాలనేకం. కరన్‌కోట్‌, ఓగ్గిపూర్‌, మల్క పూర్‌,బషీరాబాద్‌ మండలాల్లో నవల్గా, కొర్విచేడ్‌, మాసాన్‌పల్లి, జీవన్గి, బషీరాబాద్‌ గ్రామాలలో నాపరాతి గనులున్నాయి. పెద్దేముల్‌ మండలంలో నాగులపల్లి, పెద్దేముల్‌, మారేపల్లి గ్రామాల్లో సుద్ధ గనులున్నాయి. ఈ సుద్ధ గనులకు సమీపంలోనే చిన్నచిన్న కర్మాగారాలు నెలకొల్పారు. క్రషర్లూ ఉన్నాయి. మరోవైపు తాండూరు మండలంలోనే పెద్దపెద్ద సిమెంట్‌ కర్మాగారాలు ఏర్పాటు చేశారు. ఈ ప్రాంతం లో వివిధ కర్మాగారాలు ఉన్నందు వల్ల కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర, ఒరిస్సా, రాష్ట్రాల నుంచి వందలాదిగా కార్మికులు వలసొచ్చి తమ జీవితాలు కొనసాగిస్తున్నారు. అంతే కాకుండా తాండూరు పట్టణంలోని చుట్టూరా పాలిషింగ్‌ యూనిట్లూ వెలిశాయి. సుమారు 500 పాలిష్‌ యూనిట్లలో 3వేలకు పైగానే కార్మికులు రాత్రీపగలు పనిచేస్తున్నారు. వీరి భద్రత విషయంలో ప్రభుత్వం నిర్లక్ష్యంగా వ్యవహరిస్తోంది. వలస కార్మికులతో యజమా నులు వెట్టిచాకిరీ చేయించుకోవడంలో తమ దైన పద్ధతిని కొనసాగిస్తున్నారు. కార్మికులకు ముందస్తుగానే వడ్డీ లేకుండా డబ్బులు ఇవ్వడం ఒకవేళ కార్మికుడు అనారోగ్యానికి గురై పనిచేయని పరిస్థితి ఉంటే కార్మికులను చితకబాది బలవంతంగా పనిచేయించుకునే దుస్థితి. సుద్ధగనుల్లో పొద్దంతా కష్టపడి సుద్ధను తవ్వినప్పటికీ వారికి తగిన కూలీ పడడం లేదు. ఇలా అసంఘటిత కార్మికుల జీవితాలకు భద్రత కరువైంది. మరోవైపు కార్మికశాఖ పనితీరు చూస్తే చేతులు కాలాక ఆకులు పట్టుకున్నట్లుగా ఉంటుంది. ప్రభుత్వా లకు అసంఘటిత కార్మికులన్నా, వారి జీవిత లన్నా ఏ మాత్రం పట్టడం లేదు. కానీ కార్మి కుల ఓట్లతోనే అధికారం చేపట్టిన పాలకులూ వారి సంక్షేమం గురించి మరిచారు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌,తెలంగాణ రాష్ట్రాల్లోని వివిధ జిల్లాలో ఇటుకల బట్టీల్లో మగ్గుతున్న కార్మి కులూ ఉంటే, మేడ్చల్‌, శామీర్‌పేట, హయ త్‌నగర్‌,కీసర, ఘట్‌కేసర్‌ ప్రాంతాల్లో వంద లాదిగా వలిసిన మైనింగ్‌, కంకర మిషన్లు, క్రషర్లలో తమ జీవితాలను కోల్పోతున్నారు. వీరికి క్రషర్లలోపడి కార్మికులు మృతిచెందిన వారికి ఇఎస్‌ఐ,పిఎఫ్‌ వంటివి వర్తించవు. -గునపర్తి సైమన్‌