గిరిజన గ్రామసభలకు పునరుజ్జీవం ఎప్పుడూ..?
ఆంధ్రప్రదేశ్‌ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం గ్రామసభలకు ఇస్తున్న ప్రాధాన్యత అభినందనీయం.గతనెల ఆగస్టు 23న రాష్ట్రంలో13,236గ్రామ పంచాయితీల్లో ఒకరోజు గ్రామసభలు నిర్వహించిన పంచా యితీలకు పునరుజ్జీవం కల్పించింది.అయితే ఆదివాసీ ప్రజలకు భారత రాజ్యాంగం కొన్ని విశేషమైన హక్కులు కల్పించింది.సమత సుప్రీంకోర్టు జడ్జెమెంటు ద్వారా ఆదివాసుల భూమి,అడవి,నీరు, వనరులపై ప్రత్యేకమైన హక్కులు కల్పించబడ్డాయి.అలాగే కొండ,కోనల్లోని ఆదివాసుల సంప్రదాయ గ్రామసభలకు సముచిత గౌరవం ఇవ్వడానికి ఉద్దేశించిన పంచాయతీరాజ్‌-షెడ్యూలు ప్రాంతాల విస్తరణ చట్టం(పెసాచట్టం-1996)షెడ్యూల్డ్‌ ప్రాంతాలలో గ్రామసభలకు ప్రత్యేక అధికారాలను ఇచ్చింది.వీటిపై రాష్ట్రప్రభుత్వం ప్రత్యేక దృష్టి కేంద్రీకరించాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది.
సహజ వనరులనిర్వహణ కోసం గ్రామసభలో చురుకైన ప్రమేయంతో గిరిజన జనాభాను దోపిడీకి గురికాకుండా,స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం ప్రధాన లక్ష్యం.ఆదివాసుల భూమి,అటవీపై వారిహక్కులను పరిరక్షిస్తోంది. సుమారు మూడు దశాబ్దాల క్రితం పెసాచట్టం కోసం దేశవ్యాప్తంగా గిరిజనులు పోరాడారు. ముఖ్యంగా ప్రముఖ విశ్రాంతి ఐఏఎస్‌ అధికారులు స్వర్గీయ బీడీశర్మ,ఎస్‌ఆర్‌ శంకరన్‌,దిలీప్‌సింగ్‌ భూరియా వంటి గిరిజనతెగల స్పూరి ్తదాతల సహకారం కూడా మరవలేనిది.
ఈచట్టం ప్రకారం ఆదివాసీ ప్రాంతాల్లో గ్రామపంచాయితీని కాకుండా గ్రామసభను కేంద్రబిందువు చేశారు. గ్రామసభకు విశేషాధి కారాలను కల్పించారు.రాజ్యాంగంలోని ఐదో షెడ్యూలు జాబితాలోని ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తెలంగాణ,ఒడిశా,ఛత్తీస్‌గఢ్‌,జార్ఖండ్‌,మధ్యప్రదేశ్‌, మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, బిహార్‌లలోని షెడ్యూలు ప్రాంతాల్లోని ఆదివాసీ ప్రాంతాలన్నింటికీ ఈచట్టం వర్తిస్తుంది.ఆదివాసీ ప్రాంతాల్లో గ్రామపంచాయితీని కాకుండా గ్రామసభను కేంద్రబిందువు చేశారు.గ్రామసభకు విశేషాధి కారాలను కల్పించారు.ఈపెసాచట్టం ఏర్పడి28ఏళ్లు పూర్తియింది.అయినా సరేనేటికీ చట్టం లక్ష్యాన్ని పూర్తిస్థాయిలో అమలు పర్చడంలో ప్రభుత్వాలు విఫలమయ్యాయి.ఆదివాసుల జీవనోపాధుల మెరు గుదల,అటవీ హక్కుల కల్పన,మౌలిక వసతుల అభివృద్ధి తదితర కీలక అంశాల్లో వారికి స్వయం పాలన హక్కులు కల్పించే పీసాచట్టం స్ఫూర్తిని ఇన్నేళ్లలో ప్రభుత్వ వ్యవస్థలు పూర్తిగా అర్థం చేసుకోలేక పోయాయనే చెప్పాలి.జల,అటవీవనరులను తమ అవసరాలకు వాడుకుని సంరక్షించుకునే విధంగా గ్రామ సభలను సుశిక్షితంచేయాలి.
విద్యా,వైద్య కేంద్రాలను పర్యవేక్షించే బాధ్యత ఉంటుంది.అభివృద్ధి ప్రాజెక్టులకు అవసరమైన భూసేకరణ,నష్ట పరిహారపంపిణీ,గనుల తవ్వకాలకు అవసరమైన లీజుల మంజూరుకు గ్రామసభల అనుమతి తప్పనిసరి.ఆవాసాల సామాజిక,ఆర్థిక అభివృద్ధి కార్యక్రమాలకు సంబం ధించిన ప్రణాళికల రూపకల్పనబీ గిరిజనాభివృద్ధి ఉపప్రణాళిక నిధులను ఖర్చు చేసేందుకు తప్ప నిసరిగా గ్రామసభల పాత్ర ఉండాలి.సంక్షేమ పథకాల్లో లబ్ధిదారుల గుర్తింపు,చిన్న తరహా అటవీ ఉత్పత్తులపై యాజమాన్య హక్కులు,మద్యం అమ్మకాలు,వడ్డీ వ్యాపారాలపై నియంత్రణ తదితర విషయాల్లో గ్రామసభలకు పూర్తి అధికారాలు ఉంటాయి. గిరిజన ప్రాంతాల్లో చేపట్టే అభివృద్ధి పనుల కోసం విడుదలయ్యే జమా ఖర్చుల ధ్రువపత్రాలను అధికారులు గ్రామసభల నుంచి తీసు కోవాలి.
పెసాతో సహా ఇతర గిరిజనరక్షణ చట్టాలు,సంబంధిత నిబంధనలపైశిక్షణ,అవగాహన పెంచే బాధ్యత,అమలుతీరును పర్యవేక్షణ బాధ్యతలు ప్రభుత్వంశ్రద్ద తీసుకోవాలి.గ్రామసభల ప్రాముఖ్యతపై ఆదివాసీ ప్రజలకు అవగాహన కల్పించాలి.విశేషాధికారాలున్న పెసా చట్టం నియమ నిబంధనల మేరకు,షెడ్యూల్‌ప్రాంతాల్లో గ్రామసభలు సమర్ధవంతంగా అమలయ్యేలా ఆదివాసులకు హక్కులు కల్పించాలి.వారికి స్వయంపాలన కల్పించాల్సిన అవశ్యకత ఎంతైనా ఉంది.– రెబ్బాప్రగడ రవి,ఎడిటర్